โดย พญ.ชัญวลี ศรีสุโข(chanwalee@srisukho.com)
การผ่าตัดเสริมสวย(Cosmetic Surgery) เพื่อเสริมความสวยงาม และบุคลิกภาพ เป็นหัตถการยอดนิยม ทั่วโลกมีจำนวนผู้ผ่าตัดเสริมสวยเพิ่มมากขึ้นอย่างน้อยร้อยละ2-5 ต่อปี สำหรับประเทศไทยตลาดการผ่าตัดเสริมสวย เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ข้อมูลในปี 2559-61มูลค่ารวมต่อปี เพิ่มจาก 30,000ล้านบาท เป็น 36,000ล้านบาท และ45,000 ล้านบาท โดยเพิ่มขึ้นถึงร้อยละ 20 เป็นมูลค่าสูง ติดอันดับที่8 ของโลก
การผ่าตัดเสริมสวยนั้น อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต หากอายุมาก
ข่าวหน้าหนึ่ง 23 มีนาคม 2565 ศาลอุทธรณ์ยืนโทษจำคุก 4 ปี 12 เดือน หมอร้อยไหม ทำไฮโซหญิงอายุ 72 ดับคาคลินิก แค่ฉีดยาชา ยังไม่ได้ลงมือร้อยไหม
การผ่าตัดเสริมสวย แบ่งเป็น 5 ชนิดดังนี้
- เสริมสวยเต้านม เช่น เพิ่มขนาด ลดขนาด ยกหน้าอก ยกหัวนม ลดขนาดหัวนม ฯลฯ
- เสริมสวยใบหน้า เช่น ทำตาสองชั้น ทำจมูก เหลาคาง ทำโหนกแก้ม ทำปากกระจับ ฯลฯ
- ทำใบหน้าให้อ่อนเยาว์ เช่น ยกหน้า ยกคอ ยกคิ้ว แก้หนังตาตก ฉีดไขมัน ฯลฯ
- เปลี่ยนแปลงรูปร่าง เช่น ตัดไขมัน ผ่าตัดตกแต่งหน้าท้อง ดูดไขมัน ตัดเต้านมฯลฯ
- ทำผิวหนังให้อ่อนเยาว์ เช่น ขัดผิวด้วยเลเซอร์ ลอกผิวด้วยสารเคมี ฉีดฟิลเลอร์ โบท็อกซ์ ร้อยไหมฯลฯ
สำหรับประเทศไทย การผ่าตัดเสริมสวยที่นิยม 5 อันดับต้น ได้แก่ เสริมเต้านม ดูดไขมัน ทำจมูก ทำตา ฟิลเลอร์โบท็อกซ์ร้อยไหม
ภาวะแทรกซ้อนของการผ่าตัดเสริมสวย แล้วแต่ชนิดของการผ่าตัดเสริมสวย โดยเฉลี่ยพบประมาณร้อยละ 10 แต่อาจมากหรือน้อยกว่านี้ เช่นการฉีดฟิลเล่อร์ โบท็อกซ์ พบภาวะแทรกซ้อนน้อยกว่าร้อยละ 1 แต่การผ่าตัดเสริมสวยบางชนิด เช่นผ่าตัดยกสะโพก(Medial thigh lift)มีภาวะแทรกซ้อนถึงร้อยละ 42
โดยทั่วไป การผ่าตัดเสริมสวยถือว่าปลอดภัย มีอันตรายน้อย แต่มีข้อเท็จจริงคือ ไม่ว่าจะทำโดยแพทย์คนไหน เชี่ยวชาญอะไร ภาวะแทรกซ้อน สามารถเกิดขึ้นได้กับคนไข้ทุกคน คนไข้อายุมาก มีโรคแทรกซ้อน การผ่าตัดยุ่งยาก ใช้เวลานาน ยิ่งเพิ่มความเสี่ยง แต่บางครั้ง การเสียชีวิต ก็เกิดจากการผ่าตัดเสริมสวยขนาดเล็ก(Minor surgery) ใช้ยาชาเฉพาะที่ และใช้เวลาผ่าตัดไม่นาน ดังคดีที่ยกตัวอย่างมา
สาเหตุของการเกิดภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดเสริมสวย
- ชนิดของการผ่าตัดเสริมสวย
- การใช้ยาชา ยาสลบ
- เทคนิค การผ่าตัด ความชำนาญของแพทย์
- การเตรียมพร้อมของสถานพยาบาลด้านอุปกรณ์ เครื่องมือผ่าตัด มอนิเตอร์สัญญาณชีพ ยากู้ชีพ
- โรคประจำตัวของคนไข้
ภาวะแทรกซ้อนของการผ่าตัดเสริมสวย ได้แก่
- ผลไม่เป็นไปตามคาดหวัง(poor cosmetic outcome) พบร้อยละ 20 ไม่สวยไม่ดูดีตามคาด บางคนบอกว่าดูแย่กว่าก่อนผ่าตัด ข้อนี้พบมากที่สุด
- อักเสบติดเชื้อ พบได้ถึงร้อยละ 10 หรือมากกว่า หากเป็นน้อยการใช้ยาปฏิชีวนะอาจช่วยได้ หากเป็นมากต้องผ่าตัดแก้ไข เอาซิลิโคน หรือของเทียม ที่เสริมออก
- ผลแทรกซ้อนจากการผ่าตัดเสริมสวย อื่น ๆที่พบไม่ถึงร้อยละ 10
ได้แก่
มีเลือดคั่ง ทำให้บวม เจ็บ ห้อเลือด หากก้อนเลือดมีขนาดใหญ่ อาจทำให้การไหลเวียนของเลือดที่มาเลี้ยงไม่ปกติ เนื้อเยื่อขาดเลือด ต้องผ่าตัดแก้ไข
เนื้อตาย(necrosis)อาจเกิดจากการผ่าตัดโดยตรง หรือเกิดจากการอักเสบติดเชื้อจนเลือดไหลเวียนไม่สะดวก
เลือดออก อาจจะออกในขณะผ่าตัด หรือออกหลังผ่าตัด ถ้าออกมาก อาจเกิดอันตรายถึงชีวิต
มีน้ำเหลืองคั่ง(Seroma)มีน้ำเหลืองคั่งบริเวณที่ผ่าตัด มักเป็นการผ่าตัดใหญ่เช่น ตัดไขมันหน้าท้อง ตัดเต้านม หากเป็นมาก ต้องผ่าตัดแก้ไข เป็นต้น
ลิ่มเลือดอุดตัน หากเกิดต้องรักษา หากอุดตันบริเวณเส้นเลือดที่แขนขาจะเสี่ยงน้อยกว่าอุดตันที่สมอง หัวใจ ปอด ซึ่งอาจเกิดอันตรายถึงชีวิต - ปัญหาจากการใช้ยาชา ดมยาสลบ เป็นสาเหตุอันดับต้น ของการเสียชีวิตจากการผ่าตัดเสริมสวย
- หายแล้วเกิดเป็นแผลเป็น แผลดึงรั้ง ไม่สวยงาม
- บาดเจ็บระบบประสาท เช่นตาบอด ไม่สามารถขยับนิ้ว แขน ขา หนังตาตก ปากเบี้ยว เป็นต้น
- เสียชีวิต จากภาวะแทรกซ้อนของยาชา ยาสลบ การสำลัก การเสียเลือด
9 ข้อ ช่วยลดความเสี่ยงจากการเกิดภาวะแทรกซ้อนของการผ่าตัดเสริมสวยในสาวสูงวัย
- ควรรู้ และยอมรับข้อจำกัด เช่น ผลของการผ่าตัดเสริมสวยอาจไม่เป็นไปตามคาดหมาย
- ไม่ควรเสี่ยงผ่าตัดเสริมสวยหาก อายุมาก อ้วนมาก สูบบุหรี่จัด มีภูมิต้านทานบกพร่อง มีประวัติแพ้ยาแพ้อาหารหลายอย่างหรือรุนแรง เป็นโรคจิตโรคประสาท ย้ำคิดย้ำทำ คาดหวังสูง กำลังป่วย มีไข้ หยุดหายใจในขณะนอนหลับ หอบเหนื่อยง่าย มีโรคประจำตัวที่ควบคุมได้ไม่ดี เช่น เบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง หัวใจ ภูมิแพ้ ปอด ตับไต รับประทานยาละลายลิ่มเลือด ยากดภูมิต้านทาน
- ควรเลือกแพทย์ผู้ผ่าตัด มีใบอนุญาตประกอบวิชาชีพเวชกรรม มีความรู้ ความชำนาญ ประสบการณ์ ในหัตถการที่ทำ หัตถการต้องปลอดเชื้อ ห้องผ่าตัดสะอาด ปลอดภัย เครื่องมือครบ มีเครื่องมือช่วยชีวิต หากเกิดภาวะแทรกซ้อนขณะผ่าตัดและหลังผ่าตัด สามารถแก้ไขได้อย่างทันท่วงที
- ในกรณีที่มีการใช้ยาสลบ ต้องมีวิสัญญีแพทย์ หรือวิสัญญีพยาบาล ผู้ช่วยผ่าตัด ช่วยดูแลคนไข้ ในขณะที่ทำหัตถการและหลังทำหัตถการจนคนไข้ปลอดภัย
- ไม่เชื่อหมอกระเป๋า หิ้วอุปกรณ์ไปทำที่บ้าน เพราะอาจจะเกิดภาวะแทรกซ้อนมากกว่า
- เลือกสถานพยาบาลที่ผ่านการประเมิน มาตรฐาน ได้รับอนุญาตให้ดำเนินการ มีความปลอดภัย น่าเชื่อถือ สะอาดสะอ้าน มีอุปกรณ์พร้อมครบ มีห้องผ่าตัด ห้องพักฟื้น
- ตรวจสอบยาหรือวัสดุ ที่ใช้ มีมาตรฐานตามอย.ไม่หมดอายุ
- ไม่เลือกการผ่าตัดเสริมสวย ที่ราคาถูก ควรมีงบประมาณเพียงพอเพราะราคามักจะผันแปรโดยตรงกับคุณภาพเสมอ
- ก่อนเซ็นยินยอมผ่าตัดเสริมสวย ต้องเข้าใจขั้นตอนการทำ ความเสี่ยง ภาวะแทรกซ้อน ผลที่จะเกิดขึ้น และการดูแลตนเองหลังผ่าตัด
References
- Shiel Jr. WC. Medical Definition of Complication. https://www.medicinenet.com/script/main/art.asp?articlekey=25405 [Accessed 30 June 2020].
- Demosthenous N. Consultation skills: a personal reflection on history-taking and assessment in aesthetics. Journal of Aesthetic Nursing 2017;6(9).
- Vedamurthy M, Vedamurthy A, Nischal KC. Dermal fillers: do’s and don’t’s. J Cutan Aesthet Surg 2010;3:11-5.
- Jafferany M, Salimi S, Mkhoyan R, et al. Psychological aspects of aesthetic and cosmetic surgery: clinical and therapeutic implications. Dermatol Ther 2020;e13727.
- Lazzeri D, Agostini T, Figus M, et al. Blindness following cosmetic injections of the face. Plast Reconstr Surg 2012;129:995-1012.
- Bayman EO, Dexter F, Laur JJ, Wachtel RE. National incidence of use of monitored anesthesia care. Anesth Analg 2011; 113:165.
- American Society of Anesthesiologists Task Force on Sedation and Analgesia by Non-Anesthesiologists. Practice guidelines for sedation and analgesia by non-anesthesiologists. Anesthesiology 2002; 96:1004.
- Apfelbaum JL, Silverstein JH, Chung FF, et al. Practice guidelines for postanesthetic care: an updated report by the American Society of Anesthesiologists Task Force on Postanesthetic Care. Anesthesiology 2013; 118:291.
- https://www.freepik.com/
